De ondergang van Mesmer
Ook zijn tijd was de wetenschap al zeer sceptisch over de manier en methode waarop Mesmer patienten genas. Het lijkt er op dat de populariteit van het dierlijk magnetisme, onder alle lagen van de Franse bevolking, Mesmer uiteindelijk de das om heeft gedaan.
De Franse koning kwamen verhalen ter ore over mogelijk misbruik door Mesmer en zijn volgelingen om toegang te krijgen tot vrouwen. De koningin was wel gecharmeerd van Mesmer, en mogelijk was de koning het daar niet mee eens.
Maar ook de roep van wetenschappers werd steeds luider. Zij vonden dat de methoden van Mesmer goed onderzocht moesten worden, op een goede, wetenschappelijke manier. De Franse koning benoemde daarom in 1784 twee commissies om de praktijken te onderzoeken.
Mesmer was hier falikant tegen, en wilde er ook niet aan meewerken. d’Eslon, die ook de methoden van Mesmer hanteerde, had geen bezwaar tegen een diepgravend onderzoek.
De uitkomst van het onderzoek liet weinig aan de verbeelding over, en kraakte de methodes en aanpak van Mesmer tot de grond toe af.
Mesmer beweerde bijvoorbeeld dat hij voorwerpen kon opladen met het dierlijk magnetisme.
Daarom werd bij een patient onderzocht of het aanraken van de boom tot veranderingen zou leiden. Een jongeman werd geblinddoekt en naar diverse bomen geleidt. Een daarvan was door d’Eslon voorzien van dierlijk magnetisme. De jongen beschreef allerlei sensaties, die sterker werden naarmate hij verder liep van de boom die gemagnetiseerd zou zijn. De jongen viel uiteindelijk flauw toen de sensaties het hoogtepunt bereikten. Dit gebeurde in de buurt van een boom die niet gemagnetiseerd was.
Deze en andere experimenten leiden tot de conclusie van de commissie dat dierlijk magnetisme geen werkelijk bestaand fenomeen was, maar gebaseerd op de suggestieve invloed van de genezer. En dat de stuiptrekkingen die opgewekt door de methode van Mesmer zelfs schadelijk konden zijn voor patienten.
Door het grondige onderzoek van de commissie daalde het Mesmerisme sterk in populariteit en werd Mesmer door de meerderheid van de burgerij niet meer serieus genomen.
Er kwam ook een tegenstroom op gang die beweerde dat de werkelijkheid door de staat geheim werd gehouden. Ook tegenwoordig kun je nog websites tegenkomen waar het Mesmerisme in ere wordt gehouden, onderhouden door mensen die zich niet door de feiten laten beinvloeden.
Mesmer heeft met zijn aanpak en methoden een diepe indruk achtergelaten, en mesmeriseren is een bestaand Nederlands woord. Hypnotiseren, biologiseren en mesmeriseren zijn synoniemen in de Nederlandse taal. Dat hoewel Mesmer juist ontkende dat suggestie de kern was van zijn methode.
Omdat de grondslag van Mesmer gebaseerd was op het concept van dierlijk magnetisme, en niet op suggestie of hypnose, beschouwen we Mesmer niet als de grondlegger van de hypnose.
Dat is degene die de naam hypnose populair gemaakt heeft: de Britse chirurg James Braid.